Głównym zadaniem komornika sądowego jest prowadzenie egzekucji sądowej i wyegzekwowanie od dłużnika należności dla wierzyciela. Podstawą egzekucji sądowej jest wniosek wierzyciela. Wierzyciel jest tu decydentem, od jego wniosków zależy, jakie metody działania wybierze komornik, który jednak nie jest uprawniony do badania zasadności wniosku objętego tytułem wykonawczym.
Rola i podstawy działania komornika
Komornik jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym. Komornik działa na obszarze swojego rewiru używając pieczęci urzędowej z godłem państwa. Korzysta on też z ochrony prawa karnego przysługującego funkcjonariuszom publicznym.
Funkcjonariusz publiczny przy wykonywaniu swoich zadań powinien kierować się dobrem wymiaru sprawiedliwości oraz interesem publicznym.
Co ważne, w jednym rewirze może działać więcej niż jeden komornik. Rewir jest to obszar właściwości sądu rejonowego, przy którym działa komornik.
Wierzyciel ma prawo wyboru komornika na obszarze właściwości danego sądu apelacyjnego. W przypadku wyboru komornik działa poza obszarem swojego rewiru. Dokonując wyboru komornika, składa wraz z wnioskiem o wszczęcie egzekucji pisemne oświadczenie, że korzysta z prawa wyboru komornika.
Jeżeli komornik narusza przepisy, może zostać na wniosek prezesa właściwego sądu odwołany z urzędu przez Ministra Sprawiedliwości.
Komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie. Lista komorników znajduje się na stronie internetowej Krajowej Rady Sądowniczej – www.komornik.pl.
Komornik a przedstawiciel firmy windykacyjnej – różnice
Istnieją dwie drogi postępowania w celu odzyskania należności: sądowa i pozasądowa. Ta pierwsza zakłada przejście drogę procesu sądowego, a w przypadku niekorzystnego dla dłużnika wyroku – egzekucję komorniczą na jego majątku. Ścieżka pozasądowa jest zwana windykacją długów. Windykacja w przypadku kredytu, czy pożyczki jest oczywiście działaniem zmierzającym do odzyskania kwoty długu. Windykator podobnie jak komornik działa w imieniu wierzyciela. Już każde opóźnienie w spłacie inicjuje wstępne działania windykacyjne.
Windykator w swoim działaniu podlega, w porównaniu do komornikiem szeregom ograniczeń:
- nie może zajmować, czy spisywać majątku dłużnika,
- nie może wchodzić do mieszkania dłużnika bez jego zgody,
- ma także zabronione ujawnianie danych o dłużniku, grozić mu lub naruszać jego dobra osobiste.
W razie braku skuteczności swoich działań, windykator może wystąpić do sądu i złożyć wniosek egzekucyjny do komornika.
Kredyt jako świadczenie okresowe przedawnia się po 3 latach, natomiast dług uznany przez dłużnika, ulega przedawnieniu po 10 latach.
Komornik, w odróżnieniu do windykatora, to funkcjonariusz publiczny powołany do wykonywania czynności egzekucyjnych w sprawach cywilnych. Wraz z momentem uzyskania przez wierzyciela tytułu wykonawczego, komornik może zacząć prowadzić egzekucję np. z dochodu dłużnika, rachunku bankowego, ruchomości (samochodu, sprzętu RTV, AGD) i nieruchomości (dom, mieszkanie).
Harmonogram działań komornika w postępowaniu egzekucyjnym
Komornik rozpoczynając postępowanie egzekucyjne, powiadamia dłużnika o tym fakcie. W tym celu wysyła lub osobiście wręcza pismo przy pierwszej czynności egzekucyjnej. Tą pierwszą czynnością może być zajęcie wynagrodzenia, rachunku bankowego, czy wierzytelności dłużnika lub zajęcie jego nieruchomości. Powinien on zażądać od komornika okazania tytułu wykonawczego w oryginale, także wniosku wierzyciela i legitymacji służbowej.
Komornik ma prawo wejść na posesję lub do domu właściciela nawet pod jego nieobecność. Może ponadto zarządzić, w razie potrzeby otwarcie mieszkania oraz innych pomieszczeń i schowków dłużnika i przeszukać jego rzeczy. Gdy zachodzi potrzeba komornik może skorzystać z pomocy np. ślusarza, w celu otwarcia pomieszczeń dłużnika.
Komornik może przeszukać także odzież, którą dłużnik ma na sobie. Może to mieć miejsce w sytuacji, gdy zajdzie poważne podejrzenie, że osoba, na której odbywa się egzekucja, ukrywa istotne kosztowności pod ubraniem. W czynnościach tych pomagają mu policjanci i co ważne – przeszukania musi dokonać funkcjonariusz tej samej płci co dłużnik.
Komornik może wykonywać swoje czynności w dni robocze i w soboty w godzinach od 7 do 21. Działanie komornika w innych godzinach, czy w niedzielę jest możliwe jedynie za zgodą Prezesa Sądu Rejonowego.
Ewentualne środki przymusu stosowane przez komornika w toku postępowania egzekucyjnego są określone w przepisach prawa i mogą polegać na przymusowym zajęciu składników majątku.
W jaki sposób dłużnik może się przygotować na przyjście komornika?
W celu zapobieżenia pogorszeniu swojej trudnej sytuacji dłużnik powinien podjąć szereg działań. Po otrzymaniu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji powinien skontaktować się z komornikiem w celu przedstawienia swojej sytuacji majątkowej. Przepisy regulujące postępowanie egzekucyjne przewidują szereg rozwiązań służących i pomocnych dłużnikowi. Dłużnik może np. skorzystać z prawa do zawieszenia części majątku, jeśli posiada inny majątek na zaspokojenie wierzyciela, np. może żądać zawieszenia egzekucji samochodu i pensji, gdy ma inne środki na spłatę długu.
Dłużnik może skorzystać z przysługującego mu uprawnienia do żądania zastosowania wobec niego złagodzonego sposobu egzekucji. Dlatego nie należy unikać komornika, a warto z nim rozmawiać, wyjść ze swoimi propozycjami. Paradoksalnie to brzmi, że lepiej wskazać komornikowi majątek, bo za jego poszukiwanie dłużnik jest obciążany dodatkowymi kosztami. Trzeba pamiętać, że istnieje 10-letni termin przedawnienia, a każde skierowanie sprawy do komornika przerywa bieg przedawnienia. Warto dodać, że dług przenosi się także na spadkobierców. Oczywiście pod warunkiem, że nie odrzucą oni spadku.
Należy podkreślić, że bardzo istotne i znaczące pod względem prawnym jest odbieranie korespondencji, zarówno sądowej, jak i od komornika. Korespondencja dwukrotnie awizowana traktowana jest tak, jakby adresat został powiadomiony. Przez zaniedbanie tego rodzaju mogą upłynąć terminy dotyczące np. zaskarżenia czynności, czy odwołania się od wyroku sądu. Staną się one prawomocne bez możliwości ich unieważnienia.
Zabronione jest utrudnianie czynności egzekucyjnych komornika poprzez niewłaściwe zachowanie, Komornik ma do dyspozycji środki dyscyplinujące w rodzaju nagany lub grzywny.
Jak poznać niewypłacalnego dłużnika? Dowiedz się z artykułu o typowym 5 cechach osób zadłużonych.
Egzekucja komornicza – sposoby
Rozróżniamy 3 sposoby egzekucji komorniczej:
- egzekucja z ruchomości,
- egzekucja z nieruchomości,
- egzekucja z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń emerytalno-rentowych ZUS, z rachunku bankowego, czy innych wierzytelności, w tym ze zwrotu nadpłaty podatku.
Istnieje szereg wykluczeń z wyżej wspomnianych sposobów egzekucji, takich jak:
- środki na wyjazdy służbowe, stypendia,
- prawa niezbywalne, kwoty z ubezpieczeń osobowych i majątkowych do 3/4 ich wysokości,
- świadczenia z pomocy społecznej, świadczenia alimentacyjne, rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych,
- 50% zarobków na podstawie umowy o pracę.
Emerytury I renty podlegają zajęciu w wysokości 25%, przy kwocie wolnej od potrąceń w wysokości 50% najniższej emerytury.
Przy egzekucji rachunków bankowych wolne od zajęcia są środki do wysokości 3-krotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Kwota wolna od zajęcia w tym wypadku wynosi aktualnie ok. 13000 zł. Informacje o zajęciu majątku przez komornika są widoczne w BIK-u, jeżeli dług pochodził z niespłaconych kredytów lub chwilówek na raty.
Co podlega zajęciu przez komornika ?
Komornik działa zgodnie z art. 845 paragraf 2 k.p.c. Mowa tam zarówno o:
- ruchomościach (sprzęt RTV/AGD, biżuteria, samochód, motocykl, rower itp.), jak i,
- nieruchomościach (mieszkanie, dom, działka rolna lub przemysłowa, udział w dowolnej nieruchomości).
Komornik powinien zawsze brać pod uwagę charakter rzeczy oraz wszystkie okoliczności swojej wizyty. Komornik może pozostawić w dozorze dłużnikowi zajęte przedmioty, do używania zgodnie z przeznaczeniem. Nie można ich sprzedać ani zniszczyć. Dłużnik w tym przypadku nie odpowiada za normalne ich zużycie.
Sprawdź też: Pożyczki online bez weryfikacji – bez baz BIK, KRD i ERIF – zdolności kredytowej
Kwestia zajmowanych rzeczy osób trzecich lub ze statusem współwłasności
Zajęciu podlegają nie tylko ruchomości dłużnika będące w jego władaniu, ale także będące we władaniu samego wierzyciela, który do komornika skierował egzekucję.
Z kolei ruchomości dłużnika będące we władaniu osoby trzeciej można zająć tylko wówczas, gdy ta osoba zgadza się na ich zajęcie, albo przyznaje, że stanowią one własność dłużnika. Komornik może dokonać zajęcia nieruchomości zarówno w miejscu zamieszkania (dokonywana jest wtedy eksmisja lokatora), jak i w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużnika.
W sytuacji, gdy komornik zajmuje rzecz ruchomą, nie bada, czy jest ona własnością dłużnika. Przykładowo, gdy dłużnik jeździ pożyczonym samochodem, komornik ma prawo taki samochód zająć. Tak stanowią przepisy o egzekucji sądowej. Dlatego zdarzają się błędy typu “zajęcie ciągnika sąsiada“. Naturalnie właścicielowi przysługuje prawo reklamacji, ale tym zajmuje się sąd, który może zwolnić ruchomość spod zajęcia.
W przypadku egzekucji niezapłaconych alimentów, komornik może zająć także nieruchomości będące we władaniu osoby zamieszkującej wspólnie z dłużnikiem, bez zgody tej osoby. Chyba, że przedstawi ona dowód, że ruchomości są jej własnością. Komornik nie jest władny dokonywać ustaleń co do własności ruchomości, którymi dłużnik włada lub ma współwłasność.
Komornik może domniemywać, iż rzecz znajduje się co najmniej we współposiadaniu dłużnika egzekwowanego, więc może dokonać zajęcia, gdy rzecz ruchoma znajduje się w mieszkaniu lub innym miejscu zajmowanym przez dłużnika, wspólnie z osobami trzecimi, np. członkami rodziny.
Sprawdź też: Jak napisać wniosek egzekucyjny?
Przedmioty nie podlegające licytacji
Z przyczyn humanitarnych lub społecznych z licytacji wykluczone są konkretne przedmioty. Należą do nich:
- wyposażenie domowe, tj. pościel. bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i członków jego rodziny, a także ubrania niezbędne do wykonywania zawodu,
- zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i jego rodziny na okres jednego miesiąca,
- jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów, narzędzia osobistej pracy zarobkowej,
- surowce do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem pojazdów mechanicznych,
- przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia,
- przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych.
W celu obrony swoich interesów dłużnik powinien składać stosowne wnioski do sądu i komornika. Komornik nie zawsze posiada dostateczną wiedzę na temat dłużnika pozwalającą prawidłowo ocenić, które urządzenia są mu niezbędne do pracy zarobkowej.
Aktywność dłużnika może spowodować, że niektóre rzeczy mogą zostać wyłączone z egzekucji. Ponadto warto zauważyć, że egzekucja komornicza któregoś z przedmiotów wyłączonych na mocy prawa podlega zaskarżeniu skargą na czynność komornika.
Sprawdź też: Upadłość konsumencka – ogłoszenie bez majątku – wniosek do sądu
Licytacje komornicze dostępne publicznie
W postępowaniu zwykle wyznacza się dwie licytacje. Na pierwszej licytacji cena wywołania wynosi 75% wartości rynkowej, to jest ceny oszacowania, którą komornik wpisuje w protokół zajęcia, na drugiej licytacji cena wywołania stanowi 50% ceny wywołania. Egzekucję prowadzi się ze wszystkich ruchomości dłużnika, chyba, że dokument wykonawczy stanowi inaczej.
Sumę uzyskaną ze sprzedaży otrzymują wierzyciele. Pokrywa ona także koszty egzekucyjne. Prowizja komornika wynosi 8% dla zajęć środków pieniężnych, emerytury lub pensji oraz 15% ze sprzedaży aut, kosztowności oraz wszystkich nieruchomości.